Fred Tijmstra Banderollen Deutsche Wehrmacht
Vooraf
Vanaf het moment dat het Duitse bezettingsleger zich in Nederland nestelde moesten fabrieken goederen leveren aan de Deutsche Wehrmacht om hun manschappen van de nodige levensbehoeften te voorzien. Daaronder vielen ook de genotsmiddelen o.a. tabak, sigaren, en shag. De aangekochte producten waren steuerfrei, m.a.w. er werd geen belasting over geheven. Op de rookartikelen werd dat vermeld met de teksten: “ Hergestellt für die Deutsche Wehrmacht” of “Für Deutsche Wehrmacht Steuerfrei”.
Naast de leden van de Duitsche Wehrmacht ( leger en opbouwwerkers ) waren er ook leden van de Wehrmacht die in eigen levensonderhoud moesten voorzien. Voor hen werd een bonnenstelsel ingevoerd. Winkeliers waren verplicht bij inlevering van de bonnen goederen te verstrekken, net zoals bij de Nederlandse bevolking met hun eigen bonnen.
De Duitse Wehrmacht plaatste grote bestellingen bij de Nederlandse fabrieken. Van de 140 tot 150 miljoen sigaren die in 1941 per maand werden vervaardigd ging 50 miljoen naar de Deutsche Wehrmacht. Men was verplicht deze te leveren. De productie van rookartikelen was ten opzichte van 1939 sterk gedaald. Voor sigaren kon men nog 40% van de productie uit 1939 leveren. Voor rook- en pruimtabak was dat 50% en voor sigaretten 75%. Het gevolg was dat er voor de eigen bevolking onvoldoende overbleef. Een geluk was dat de Duitse Wehrmacht ook tabak invoerde zodat fabrieken voorlopig konden blijven draaien. Enkele fabrikanten, grossiers en winkeliers hielden zich niet aan de gevraagde leveringen. Het Rijksbureau voor Tabak en Tabaksproducten (R.B.T.T.) deelde mee dat zij verstoken zouden worden van aanvoer en hun bedrijf/zaak konden sluiten. Ook in Duitsland had men met schaarste te maken. Men voerde daar de rokerskaart in, na verstrekking werd een knipje in de kaart aangebracht en kon men niet opnieuw bestellen.
In 1943 werden voor de leden Wehrmachtsmarken ingevoerd. Dat waren blauwe bonnen met rode opdruk; “Deutsche Wehrmacht 1 tagesration tabak Marke Niederlande” Op deze bon kon de Duitse soldaat per dag 2 sigaren, 4 cigarillos, 5 sigaretten of 8 gram tabak naar keuze krijgen. De sigaretten mochten uit de gebanderolleerde pakjes gehaald worden. Voor een pakje tabak van toen 40 gram moest men 5 bonnen tegelijk inleveren, aangezien het ondoenlijk was 8 gram tabak af te wegen. Tabaksdetaillisten die weigerden op deze bonnen te leveren stelden zich bloot aan strafmaatregelen. Wel konden ze als ze de artikelen niet in voorraad hadden de Tagesbonnen omruilen tegen Nederlandse rantsoenbonnen voor tabak. De waarde van de Tagesbon was 2/5 van een Nederlandse rantsoenbon.
In 1944 werden nieuwe bonnen uitgegeven in blauwe kleur met zwarte opdruk “ Deutsche Wehrmacht “1 tagesration Tabak”, met in de ondergrond op de linkerhelft een roze figuur uitgespaard. Op de rechterhelft staat in witte letters “Deutsche Wehrmacht”. Na 15 augustus mochten winkeliers geen oude bonnen meer aannemen. De oude bonnen konden voor het laatst van 21-26 augustus bij de distributiediensten worden ingeleverd.
In het najaar van 1944 werd het zuiden van ons land onder de grote rivieren bevrijd. Sigarenwinkeliers haalden de hatelijke Deutsche Wehrmacht banderollen van hun losse sigaren af om ze daarna aan de bevolking te verkopen. De totale bevrijding van ons land in 1945 betekende het einde van de Wehrmacht banderollen. Wehrmacht banderollen treffen we aan op losse sigaren, kistjes, dozen, en op tabak – en sigarettenverpakkingen
BANDEROLLEN VOOR SIGAREN
BANDEROLLEN VOOR SIGARETTEN
Het Duitse leger veroverde in het oosten de Baltische Staten en een Russisch gebied, de Oostelijke gebieden genoemd. Hier streden aan het front soldaten tegen de Russen en werd tevens aan de opbouw van het veroverde gebied gewerkt. Voor dit gebied werd Rijksminister Alfred Rosenberg aangesteld. Hij stelde in 1943 tabak beschikbaar waar sigaretten van werden gemaakt voor de Nederlandse strijders en opbouwers aan het Oostfront. Ook familie van gevallenen deelden mee. In Nederland kon men via een speciale bonkaart, uitgegeven door de Nederlandsche Oost Compagnie ( NOC), sigaretten krijgen voor actieve familieleden aan het Oostfront. Afhankelijk van hun werkzaamheden daar kregen ze 3 of 5 pakjes Ukraina sigaretten per maand. Er werden 300 sigarenwinkels, meestal op de hand van de Duitsers, aangewezen als verkooppunt.
De pakjes Ukraina, verkoopprijs 50 cent, hadden een speciale groene banderol met de tekst “Sonderanfertigung Ukraine”. Na het inwisselen van de bonnen werden de pakjes door hun familie opgestuurd naar het Oostfront.
BANDEROLLEN VOOR TABAK
Indien de tekst niet op de banderol aanwezig was werd dat opgelost door een plaketiket op de verpakking aan te brengen.
Bronnen:
- Krantenarchief www.Delpher.nl
- www.wikipedia.nl
- Afbeeldingen sigarenkisten: Tabakshistorisch Museum Delft, Museum de Sigarenmaker
- Afbeelding bonkaart: Streekarchief Midden-Holland
- Overige afbeeldingen uit diverse particuliere collecties