Fred Tijmstra De bolknak sigaar
Sigaren vanaf 1850 werden meestal gemaakt naar het model tuitknak. Het einde van de sigaar liep af in een smalle tuit. Met behulp van een sigarenknipper werd het puntje voor het roken eraf geknipt.
Ritmeester staat in de geschiedenis bekend als de uitvinder van de Nederlandse bolknak. Toch is de naam bolknak al eerder bekend. In een advertentie uit 1909 adverteert de firma Gebr. Machielse, sigarenfabrikant uit Haarlem een 3 cents sigaar van het merk Darwel Borneo bolknak. Op een kistverpakking van de fabriek H.K.D. rond 1930 staat de naam bolknak ook vermeld.
In het begin van de dertiger jaren werden uit Duitsland veel goedkope sigaren geïmporteerd. In 1933 signaleerde de heer J. van Schuppen, directeur van Ritmeester een nieuw Duits model, de bolknak. Om deze sigaar te maken was een hoge technische vaardigheid nodig. Ritmeester begon in 1933 met het ontwikkelen van dit aparte model dat bekend zou worden als de bolknak. De sigaar, met een bol uiteinde, vereiste een bijzondere samenstelling van de melange. Men slaagde er in een goede melange te vinden, echter het aantal sigarenmakers dat dit model kon maken was beperkt. Hier ontstond een groot probleem. Sigarenmakers die jarenlang de gebruikelijke modellen hadden gerold moesten nu hun vaardigheid omzetten naar een geheel ander model en waren in aanvang daar niet toe bereid doordat ze door de moeilijkheid minder per dag produceerden en mogelijk minder loon ontvingen. Eenvoudig zou zijn jonge sigarenmakers op te leiden maar dan zou men een hele generatie sigarenmakers uitsluiten die gewend waren aan oude modellen.
Men begon in 1937 met het organiseren van bedrijfscursussen die een groot succes bleken te zijn. In dat jaar alleen al werden 190 sigarenmakers opgeleid. De praktijkcursus duurde 4 maanden, de sigarenmakers werden op stukloon uitbetaald met daar bovenop een trainingstoeslag om de omscholing aantrekkelijker te maken. Het nieuwe model sloeg bij de sigarenrokers aan. Had Ritmeester in 1933 nog 352 arbeiders in dienst, 4 jaar later was dit opgelopen tot over de 1100 werknemers mede door het succes van de bolknak.
Dit succes was door andere fabrikanten niet onopgemerkt gebleven, ook zij verzorgden praktische cursussen en zo kwam de bolknak bij de meeste fabrieken in hun assortiment terecht. Ze werden gematteerd (voorzien van tabakspoeder) en ongematteerd geleverd. Gematteerd had het voordeel dat kleurverschillen en een minder dekblad werden verdoezeld. De bolknakken werden in verschillende groottes gemaakt.
In 2018 demonstreerde Jacques Dielis, toen 84 jaar oud, in het van Abbe museum de vervaardiging van de bolknak. Hij was 40 jaar werkzaam geweest bij Willem II. Om de kost te verdienen moest hij 80 sigaren per uur van een dekblad voorzien. En dat 40 tot 50 uur per week.
Tegenwoordig worden bolknakken nog weinig gerookt. Ook het matteren van sigaren is vrijwel uit de mode geraakt. Toch zijn er nog steeds bolknakken verkrijgbaar. Agio maakt ze nog onder het oude langlopende merk “Gouden Oogst” (2020).
Bronnen:
- krantenarchief Delpher
- Eindhovens Dagblad 05-04-2018
- Museum Kempenland
- afbeeldingen uit particuliere collecties