Fred Tijmstra Sigarenzakje: de muur van Oostmeijer
Voorstellingen op sigarenzakjes waren voor reclame-uitingen een uitstekend middel voor winkeliers en sigarenfabrieken. We kennen zakjes met complete dienstregelingen van het spoor en de bekende rebussen en zoekplaatjes voor volksvermaak. Een bijzonder zakje van de firma J.F. Verster uit Amsterdam toont aan de achterkant een deels vernielde muur van een voormalig woonhuis met een opmerkelijke geschiedenis.
In de negentiende eeuw stonden aan het Sophiaplein bij de Munttoren enige huizen, neergezet door John Jorden een Engelsman. Na zijn dood liet hij de huizen na aan de armen der Presbyteriaanse kerk. Bij de aanleg van de eerste tramlijnen van de Amsterdamsche Omnibus Maatschappij ( A.O.M.) moesten de straten verbeterd worden en verdwenen in 1877 de huizen. Echter op een van de huizen was op de gevel een muurschildering aangebracht met reclame van M. Oostmeijer’s kleding- en lakenmagazijn. Oostmeijer had de muur gehuurd op 1 mei 1874 voor een periode van 5 jaar en had de muurschildering met wijzende hand aangebracht om aandacht te vestigen op zijn zaak in de Kalverstraat. Hij eiste een grote schadevergoeding, die kwam er niet dus bleef naast de afgebroken huizen de gevel met zijn reclame staan. In het najaar reduceerde de A.O.M. de gevel tot het deel van de muur waarop de muurschildering stond.
In oktober 1877 was er feest in Amsterdam. Het Atheneum Illustre was een universiteit geworden. Ter gelegenheid van de opening vierden de studenten door de hele stad feest. In de nacht van 15 op 16 oktober vernielden de uitbundige feestvierders een deel van de muur en besmeurden hem met pek en teksten. De volgende dag zagen de passanten de ruïne en vertoonden geen enkel teken van afschuw, wetende dat Oostmeijer zich stug opstelde en niet tot een minnelijke schikking wenste te komen. Op 16 oktober dagvaardde Oostmeijer de A.O.M. tot herstel van de muur.
Op 20 oktober achtte de president van het arrondissement zich niet bevoegd om een uitspraak te doen. Oostmeijer stelde daarna tegen de A.O.M. een rechtsvordering in ter ontbinding van de huurovereenkomst met vergoeding van de schade, kosten en rente. Inmiddels adviseerden vier bouwopzichters van de gemeente tot het afbreken van de muur i.v.m. de veiligheid. Op de vergadering van 22 oktober besloot de A.O.M. om aan de uitnodiging van de burgemeester gevolg te geven. In de nacht van 24 oktober werd de muur verwijderd. Oostmeijer pikte het niet procedeerde door tot 29 juli 1878 en berustte tenslotte in de uitspraak van de rechter.
Na afbraak bleef de muur nog voortbestaan. De plaatselijke koekenbakker maakte taarten van de muur, een gelegenheidsdichter schreef een gedicht en …. J.F.Verster zette de afbeelding achter op zijn sigarenzakje.
N.B. Oostmeijer heeft tussen 1882 en 1887 een muurschildering laten aanbrengen op een zijmuur van een bakkerij hoek Utrechtse straat- Keizersgracht. Daarop stond met een stippellijn de route aangegeven via Utrechtsestraat, Rembrandtsplein naar zijn kledingmagazijn in de Kalverstraat. Zijn manier van adverteren in cartografie via muurschilderingen is uniek te noemen.
Bronnen:
- Krantenarchief www.delpher.nl
- De Kunst, geillustreerd weekblad (1910)
- Sigarenzakje Michiel Rutten