Fred Tijmstra Het kasboek van groothandel Th.Zielkens
Van de heer Wiekart ontving ik een oud kasboek. Het kasboek bevatte de verkoopgegevens over de periode 13 maart 1919 t/m 8 februari 1923. In het kasboek bevond zich een strookje met briefhoofd, zodat we de eigenaar konden traceren. Het boek bleek afkomstig te zijn van de groothandel Th. Zielkens, gevestigd op Spui 45a in Den Haag. De firma, zoals op het briefhoofd vermeld bleek nog een (hoofd)vestiging in Köln te hebben, daarvan hebben we niets kunnen achterhalen.
De vestiging in Den Haag startte in een nogal roerige tijd met de naweeën van de eerste wereldoorlog. De eerste jaren was er sprake van uitvoerbelemmeringen van sigaren, gebrek aan grondstoffen, stakingen onder de sigarenmakers vanwege loonsverlaging en meer van dit soort ongunstige zaken. Vandaar dat Zielkens zich voornamelijk bezig hield met de import van sigaretten en tabak in aanvang uit Engeland. In maart 1919 importeerde hij sigaretten en tabak van R.J.Hill Ltd in Londen (The Spinet House) met de merken Spinet, Spinet Oceanic, Verbena mixture, Spinet mixture Oceanic, Oceanic Navy mixture en Special Oceanic. De prijzen van de sigaretten varieerden van f17.50 tot f28.00 per mille. De prijzen van sigaretten werden per 1000 stuks vermeld, dat waren toen 50 pakjes van 20 sigaretten. De tabak kwam op f5.50 per kg.
In april importeerde hij ook sigaretten van andere fabrieken en verkocht voornamelijk Sunset 888 voor f27.00 per mille en Egyptian prettiest voor f35 per mille. In juni introduceerde hij het merk Rob Roy en de verschillende merken La Riche met prijzen tussen f48.00 en f60.00 per mille. Duidelijk was dat hij in het eerste jaar zijn assortiment wilde vergroten. De merken Melachrino, Pera, La Riche, Camel en blikken Prince Albert werden later in het jaar toegevoegd.
In 1920 verdwenen veel eerdere merken uit zijn assortiment. De meeste verkopen behelsden de merken Camel, La Riche Princesse, Prince Albert, Pera Gold en later Capstan en Goldflake, de laatste twee voor 17.50 per mille. In een advertentie van 4 augustus 1920 staat hij vermeld als importeur van Amerikaansche cigaretten.
In de jaren1922 tot februari 1923 (einde kasboek) blijft het kleine assortiment gelijk.
Klantenbestand Zielkens
Zijn klantenbestand bestond voornamelijk uit kleinhandelaren (winkeliers) uit Den Haag en omliggende plaatsen. In 1919 had hij 83 afnemers uit Den Haag, 30 uit Rotterdam en 98 klanten elders in het land. In 1920 nam het klantenbestand af: Den Haag 23, Rotterdam 36, elders 76. In 1921 liep het bestand verder terug: Den Haag 9, Rotterdam 5 en elders 17. Het ging bergafwaarts met de groothandel van Zielkens. In 1922 waren het er totaal nog maar 20. En in 1923 tot 8 februari had hij nog maar aan 7 klanten verkocht. We mogen aannemen dat de groothandel van Zielkens langzaam ten onder ging. In de lijst van tabaksvergunninghouders van 1924 staat hij nog wel vermeld als groothandel, in die van 1928 niet meer.
In het kasboek komen we nog een paar opmerkelijke zaken tegen. De bestellingen van de winkeliers bedragen doorgaans van 17.00 gulden (500-1000 sigaretten) tot 50.00 gulden. Bij grotere zaken b.v. Hillen in Delft kreeg hij orders tussen f1000,- en f4000,- gulden. Een paar opmerkelijke transacties waren van W.Vreuls uit Kerkrade die voor f14066,- sigaretten bestelde en die van Ersie uit Rotterdam die 1 miljoen Chesterfield sigaretten bestelde voor de prijs van f14000,10. Dat was voor die tijd een enorm bedrag.
Ook ging hij (waarschijnlijk per spoor) elders in het land nieuwe klanten werven. Een tripje naar Amsterdam in 1920 leverde die dag 35 nieuwe klanten op. Helaas kwamen de klanten niet terug en was er sprake van een eenmalige verkoop. Een reisje naar Nijmegen bracht 9 nieuwe klanten op, Rotterdam 24 en een dagje Zeeland 7. Aan de verkopen kun je zien dat hij voor nieuwe klanten een introductiepakket samenstelde. Een order van f17.00 kwam veelvuldig voor. Ook waren er trouwe klanten die met regelmaat bestelden, zoals de firma Bloemhof uit Hilversum die vanaf 1919 tot 1923 meer dan 10 bestellingen per jaar deed.
In de tijd dat Zielkens zijn handel dreef had hij ook te maken met hevige concurrentie. Omdat hij geen alleenvertegenwoordiging had van de Amerikaanse sigaretten konden afnemers ook bij andere grossiers terecht, met waarschijnlijk een breder assortiment. Aan het begin van de twintiger jaren kwamen de z.g.n. “bokserwinkels” in opkomst. Zakenlui, die de bekende merken (door partij opkoop) in tijdelijke winkels onder de prijs verkochten. Dit fenomeen heeft tot in de dertiger jaren plaats gevonden.
Het kasboek van Zielkens heeft ons een goed beeld gegeven van de opkomst en ondergang van een kleine groothandel in de moeilijke twintiger jaren, een tijd waarin menige ondernemer het loodje liet.
Bronnen:
- Krantenarchief www.delpher.nl
- Kasboek van Th Zielkens
- Google: afbeeldingen tabaksverpakkingen
- Lijst van tabaksvergunninghouders 1924